راهنمای ساده آزمایش خون؛ آزمایش خون چه بیماریهایی را نشان میدهد؟


آزمایش خون یکی از آزمایشهای رایج پزشکی است. ممکن است به عنوان بخشی از یک معاینه فیزیکی معمول یا به دلیل داشتن علائم خاص، زیر نظر پزشک آزمایش خون انجام شود.
آزمایشهای خون مختلفی وجود دارد. برخی از آزمایشها بر روی سلولهای خونی و پلاکتهای تمرکز دارند. برخی مواد موجود در خون مانند الکترولیتها، پروتئینها و هورمونها را ارزیابی میکنند. برخی دیگر مواد معدنی خاصی را در خون اندازهگیری میکنند.
به یاد داشته باشید که نتایج آزمایش خون، به تنهایی منجر به تشخیص بیماری نمیشوند و همچنین نتیجه غیرطبیعی آزمایش خون لزوما به معنای داشتن یک بیماری جدی نیست.
مقدمه و شناخت
آزمایش خون چیست؟
آزمایش خون اغلب برای بررسی سلامت بیمار یا برای فهمیدن دلیل بروز علائم خاص انجام میشود. این آزمایش شامل گرفتن مقدار کمی از خون بیمار برای آزمایش است.
چه زمانی نیاز به آزمایش خون دارم؟
دلایل زیادی وجود دارد که چرا ممکن است به آزمایش خون نیاز داشته باشید. آزمایش خون ممکن است برای موارد زیر انجام شود:
- بررسی سلامت عمومی شما
- بررسی اینکه آیا علائمی که دارید ناشی از شرایط خاصی است یا خیر.
- بررسی اینکه آیا احتمال ابتلا به یک بیماری در شما بیشتر است یا خیر.
- بررسی اینکه یک بیماری چقدر خوب درمان یا مدیریت میشود.
آزمایش خون چه چیزی را نشان میدهد؟
به طور کلی، آزمایش خون تغییرات بدن بیمار را نشان میدهد. نتایج آزمایش خون تصویر کاملی از بدن را نشان نمیدهد. در عوض، آزمایش های خون نوعی تصویر لحظهای هستند. پس از مشاهده آن تصویر لحظهای، پزشک ممکن است آزمایشهای خون دیگری را برای بررسی دقیقتر انجام دهد. در ادامه آنچه پزشک ممکن است با آزمایش خون ببیند را با یک مثال بررسی میکنیم:
آزمایشها نشان میدهند که آیا خون بیمار آنطور که باید هست یا نه، به عنوان مثال، گلبولهای قرمز خون شما، اکسیژن را در سراسر بدن حمل میکنند. آزمایش خون ممکن است نشان دهد که سطح گلبولهای قرمز خون بیمار پایین است (کم خونی).
اگر پزشکان سلولهای بیمار را زیر میکروسکوپ بررسی کنند، ممکن است ببینند که گلبولهای قرمز بیمار بزرگتر از حد معمول هستند یا شکل متفاوتی نسبت به گلبولهای قرمز خون طبیعی دارند. این تفاوتها ممکن است نشانههایی از اختلالات خونی یا سرطانهای خون باشند.
رایجترین آزمایشهای خون کدامند؟
آزمایش خون بسته به علائم، بیماریهایی که بیماران دارند و داروهایی که مصرف می کنند موارد مختلفی را بررسی میکند. در ادامه ما رایج ترین آزمایشات خون را بررسی خواهیم کرد:
- شمارش کامل خون (CBC): تعداد سلولهای خون در خون بیمار را اندازه گیری میکند تا بیماریهای خونی مانند کمخونی را بررسی کند.
- قند خون (BMP): سطح قند خون بیمار را اندازهگیری میکند تا دیابت را بررسی یا مدیریت کند.
- اوره و الکترولیتها، یا پنل کلیوی: بررسی میکند که آیا مقدار مواد خاصی از الکترولیت ها در خون بیمار ممکن است باعث علائم بیمار شود یا خیر.
- پروفایل لیپیدی: سطح چربی های بیمار را اندازهگیری میکند تا خطر ابتلا به بیماریهایی مانند بیماریهای قلبی عروقی و سکته مغزی را بررسی کند.
- آزمایش پروتئین کل: پروتئین خون بیمار را اندازهگیری میکند تا مشکلات کبد یا کلیه بیمار را بررسی کند.
- هورمون تحریککننده تیروئید (TSH): هورمونهای مرتبط با تیروئید را اندازهگیری میکند تا بیماریهایی مانند کمکاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) را بررسی کند.
آزمایش شمارش کامل خون (CBC) چه چیزی را نشان میدهد؟
این رایجترین آزمایش خون است که شامل چندین آزمایش تخصصی میشود. آزمایشهای CBC شامل:
- شمارش گلبولهای قرمز RBC
- شمارش گلبولهای سفید WBC
- شمارش پلاکتها PLT
- هماتوکریت HCT که درصد گلبولهای قرمز خون را اندازهگیری میکند.
- اندازهگیری سطح هموگلوبین HB
- اندازهگیری تغییرات در اندازه و حجم گلبولهای قرمز خون با آزمایش خون که RDW مخفف «پهنای توزیع گلبولهای قرمز» است.
- اندازه متوسط گلبولهای قرمز خون را با آزمایش حجم متوسط گلبولهای قرمز (MCV) اندازهگیری میکند.
یک پنل متابولیک پایه چه چیزی را نشان میدهد؟
یک پنل متابولیک پایه (BMP) چندین ماده را در خون بیمار اندازهگیری میکند. پزشکان از BMP ها برای ارزیابی سلامت کلی و غربالگری یا نظارت بر مشکلات سلامتی استفاده میکنند. BMP ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش قند خون: غربالگری دیابت.
- آزمایش خون کلسیم: بررسی سطح کلسیم، ماده معدنی که به بسیاری از عملکردهای بدن شما کمک میکند.
- آزمایش نیتروژن اوره خون (BUN): میزان اوره، یک ماده زائد که از کلیهها عبور میکند را اندازهگیری میکند. آزمایشهای BUN میزان نیتروژن اوره را در کلیههای نشان میدهد.
- سطح سدیم
- آزمایش خون CO2: این آزمایش دی اکسید کربن را تشخیص میدهد.
- آزمایش پتاسیم سرم: سطح پتاسیم سرم را اندازهگیری میکند. پتاسیم از عملکرد قلب، اعصاب و عضلات و متابولیسم شما پشتیبانی میکند.
- آزمایش خون کلرید: بررسی کلرید، الکترولیتی که به حفظ تعادل مایعات و اسیدهای بدن کمک میکند.
- آزمایش خون گلوبولین: میزان تولید این پروتئین توسط کبد را اندازهگیری میکند.
یک پنل متابولیک جامع چه چیزی را نشان میدهد؟
پنلهای متابولیک جامع (CMP) شامل تمام آزمایشهای خون انجام شده به عنوان بخشی از یک پنل متابولیک پایه است. آزمایشهای خون اضافی شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون آلبومین: آلبومین پروتئینی در پلاسمای خون شماست. این آزمایش عملکرد کلیه و کبد را بررسی میکند.
- آلانین ترانس آمیناز (ALT): پزشکان از این آزمایش برای ارزیابی سلامت کبد استفاده میکنند.
- آلکالین فسفاتاز (ALP): سطح بالای این آنزیم ممکن است نشان دهنده بیماری کبد یا برخی اختلالات استخوانی باشد.
- آزمایش خون بیلی روبین: بیلی روبین مادهای در صفرای کبدهست. صفرای زیاد در خون ممکن است نشانه مشکلات کبدی باشد.
- آسپارتات ترانسفراز: این آزمایش که گاهی اوقات AST نامیده میشود، میزان آنزیم آسپارتات ترانسفراز را در خون شما اندازهگیری میکند. پزشکان از این آزمایش برای ارزیابی سلامت کبد استفاده میکنند.
یک پنل الکترولیت چه چیزی را نشان میدهد؟
الکترولیتها مواد معدنی موجود در خون هستند. عدم تعادل الکترولیتها ممکن است نشانهای از مشکلات قلب، کلیهها یا ریههای باشد. آزمایش الکترولیت شامل تمام آزمایشهای الکترولیت در BMP ها و CMP ها میشود. سطوح الکترولیت اضافی آزمایش شده شامل منیزیم و شکاف آنیونی است. منیزیم از مغز، قلب و عضلات پشتیبانی میکند. آزمایش شکاف آنیونی، تعادل اسید-باز را در خون بررسی میکند.
از چه آزمایشهای خونی برای تشخیص بیماریهای خاص استفاده میکنند؟
در حالی که آزمایشهای مختلف خون و الکترولیت اطلاعات زیادی ارائه میدهند، آزمایشهای خون مخصوص بیماری نیز وجود دارند که به پزشکان در تشخیص و درمان بیماریهای خاص کمک میکنند.
آزمایش خون آلرژیها
آزمایش خون آلرژی، خون بیمار را از نظر افزایش سطح آنتیبادیهای ایمونوگلوبولین IgE بررسی میکند. این آزمایش میتواند به تشخیص آلرژی به غذاها، حیوانات خانگی، گرده یا سایر مواد تحریککننده کمک کند.
آزمایش خون برای بیماریهای خودایمنی
بیماریهای خودایمنی زمانی اتفاق میافتند که سیستم ایمنی بدن به جای محافظت از بدن در برابر عوامل مزاحمی مانند ویروسها، انگلها و سرطان، به طور تصادفی به بدن حمله میکند. پزشک ممکن است آزمایشهای خون زیر را تجویز کند:
- آزمایش آنتیبادی ضد هستهای: آنتیبادیهای ضد هستهای (ANA) آنتیبادیهایی هستند که به اشتباه به سیستم ایمنی بدن شما حمله میکنند. مقادیر زیاد ANA در خون شما ممکن است نشانهای از برخی اختلالات خود ایمنی باشد.
- آزمایش کمپلمان های خون (CE): پزشکان ممکن است از این آزمایش برای تشخیص و نظارت بر اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس استفاده کنند.
- آزمایش پروتئین واکنشی (CRP): کبد این پروتئین را تولید و آزاد میکند. سطح بالای پروتئین واکنشی C ممکن است نشانهای از بیماریهای التهابی، از جمله برخی بیماریهای خودایمنی باشد.
- میزان رسوب گلبولهای قرمز (ESR): آزمایشهای ESR به تشخیص التهاب کمک میکنند.
- لام خون محیطی (PBS): این روشی است که پزشکان برای بررسی گلبولهای قرمز و سفید خون و پلاکتها در زیر میکروسکوپ استفاده میکنند.
شمارش کامل خون (CBC)
CBC سطح گلبولهای قرمز و سفید خون و پلاکتها را اندازهگیری میکند. سطح غیر طبیعی بالا یا پایین گلبولهای خون یا پلاکتها ممکن است نشانه برخی از انواع سرطان باشد.
نشانگرهای تومور
نشانگرهای تومور موادی هستند که توسط سلولهای سرطانی یا سلولهای طبیعی بدن شما در پاسخ به سرطان ساخته میشوند. آزمایشهای خون نشانگر تومور شامل موارد زیر است:
- آلفا-فتوپروتئین (AFP) برای سرطان کبد
- آزمایش خون CA-125 برای سرطان تخمدان
- کلسیتونین برای سرطان تیروئید
- آنتیژنهای سرطانی 15-3 و 27-29 برای سرطان پستان
- آنتیژن کارسینوامبریونیک (CEA) برای طیف وسیعی از سرطانها. گنادوتروپین جفتی انسان (HCG) برای سرطان بیضه و سرطان تخمدان
- آنتیژن اختصاصی پروستات (PSA) برای سرطان پروستات
آزمایش تومور در گردش خون
آزمایشهای خون برای سرطان به چهار دسته اساسی تقسیم میشوند – شمارش کامل خون، نشانگرهای تومور، آزمایش پروتئین خون و آزمایشهای تومور در گردش خون.
آزمایشهای CBC، نشانگرهای تومور و آزمایشهای تومور در گردش خون ممکن است به تشخیص برخی از تومورهای جامد کمک کنند.
آزمایش تومور در گردش خون، یک آزمایش خون نسبتاً جدید برای سرطان است. این آزمایش به دنبال سلولهای سرطانی است که از تومور جدا شده و وارد جریان خون شما شدهاند. در حال حاضر، این آزمایش میتواند به نظارت بر انواع خاصی از سرطان، مانند سرطان سینه، پروستات و روده بزرگ کمک کند. دانشمندان هنوز در حال توسعه این فناوری هستند.
سایر آزمایشهای خون
پزشکان ممکن است از همین آزمایشها برای تشخیص سرطان خون یا اختلالات خونی غیرسرطانی استفاده کنند:
- آزمایش D-dimer: پزشکان از این آزمایش برای تشخیص اختلالات لخته شدن خون استفاده میکنند.
- آزمایش فیبرینوژن: فیبرینوژن پروتئینی است که به لخته شدن خون کمک میکند.
- زنجیره سبک آزاد کاپا و لامبدا: این آزمایش سطح بالای پروتئین را در پلاسمای خون شما تشخیص میدهد. پزشکان ممکن است از این آزمایش برای تشخیص آمیلوئیدوز، که یک اختلال خونی غیرسرطانی است، یا برای تشخیص سرطانهای خونی مانند میلوما چندگانه استفاده کنند.
- آزمایش زمان پروترومبین (PTT): ارائه دهندگان خدمات درمانی ممکن است از این آزمایش برای تشخیص اختلالات لخته شدن خون استفاده کنند.
- شمارش رتیکولوسیت: این آزمایش بررسی میکند که آیا مغز استخوان به اندازه کافی گلبول قرمز سالم تولید میکند یا خیر.
اختلالات سیستم درون ریز
سیستم غدد درون ریز شما از اندامهایی به نام غدد ساخته شده است. غدد هورمون تولید میکنند. پزشکان ممکن است از آزمایش خون برای تشخیص بیماریهایی که بر بخشهایی از سیستم غدد درون ریز تاثیر میگذارند، استفاده کنند. آزمایشهای خون رایج عبارتند از:
- آزمایش قند خون: این آزمایش سطح قند خون شما را اندازهگیری میکند. از این آزمایش برای تشخیص دیابت استفاده میشود. یکی دیگر از آزمایشهای خون دیابت، آزمایش A1C است که قند خون را در طول زمان اندازهگیری میکند.
- آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH): این آزمایش خون برای تشخیص اختلالات تیروئید وجود دارد.
- آزمایش خون پانکراس: پانکراس شما آنزیم تولید میکند. این آزمایشها سطح آنزیم های پانکراسی لیپاز و آمیلاز را بررسی میکنند.
بیماری قلبی
برخی از آزمایشهای خون، خطر ابتلا به بیماری قلبی را ارزیابی میکنند:
- آزمایشهای خون قلبی: اگر بیمار در معرض خطر حمله قلبی یا ابتلا به بیماری قلبی باشد، پزشک ممکن است این آزمایشها را تجویز کند.
- آزمایش گاز خون شریانی (ABG): این آزمایش، سطح اکسیژن و دی اکسید کربن را در کنار سایر موارد اندازهگیری میکند. پزشکان ممکن است این آزمایش را برای تشخیص نارسایی حاد قلبی و ایست قلبی انجام دهند.
آزمایشهای خون تخصصی
پزشک شما ممکن است آزمایشهای خون تخصصی از جمله موارد زیر را توصیه کند:
- سطح آمونیاک: آزمایش خون میزان آمونیاک موجود در خون شما را نشان میدهد. سطح بالای آمونیاک ممکن است نشانه آسیب کبد و کلیه باشد.
- میزان الکل خون (BAC): این آزمایش میزان الکل موجود در سیستم شما را اندازهگیری میکند.
- فریتین: اگر آزمایشهای CBC شما نشان دهد که آهن کافی ندارید، ممکن است آزمایش فریتین انجام دهید.
چه زمانی باید آزمایش خون بدهم؟
این بستگی به وضعیت شما و سلامت کلی شما دارد. اکثر ارائه دهندگان خدمات درمانی معاینات فیزیکی سالانه را توصیه میکنند که ممکن است شامل آزمایش شمارش کامل خون باشد.
به طور کلی، ارائه دهندگان خدمات درمانی آزمایشهایی را بر اساس آنچه در مورد شما میدانند توصیه میکنند. به عنوان مثال، اگر اضافه وزن (شاخص توده بدنی یا BMI بالای 25) یا چاقی (BMI بیشتر از 30) داشته باشید، ممکن است آزمایش منظم قند خون را توصیه کنند.
جزئیات آزمایش
برای آماده شدن برای آزمایش خون چه کارهایی باید بکنم؟
پزشک عمومی، پرستار یا متخصص باید در مورد انجام هر کاری برای آمادگی برای آزمایش خون به شما اطلاع دهد.
به عنوان مثال، برای مدت کوتاهی قبل از برخی آزمایشها، ممکن است لازم باشد:
- به جز آب چیزی نخورید و ننوشید (ناشتا باشید).
- مصرف برخی داروها، مانند داروهایی که به جلوگیری از لخته شدن خون کمک میکنند (داروهای ضد انعقاد) را متوقف کنید.
در طول آزمایش خون چه اتفاقی برای ما میافتد؟
آزمایش خون معمولاً در مطب پزشک عمومی یا بیمارستان انجام میشود. این آزمایش معمولاً حدود ۱۰ دقیقه طول میکشد.
یک متخصص مراقبتهای بهداشتی یا پرستار مقدار کمی خون، معمولاً از داخل آرنج شما، با استفاده از سوزن میگیرد. گاهی اوقات ممکن است از مچ دست یا انگشت شما خون گرفته شود (به نام آزمایش خونگیری با انگشت). ممکن است ابتدا یک بند نرم (تورنیکه) دور بازوی شما بسته شود. این کار به آسانتر شدن خونگیری کمک میکند.
هنگام ورود سوزن، احساس خراش خواهید کرد که ممکن است کمی ناراحتکننده باشد. خون شما در یک لوله کوچک جمعآوری میشود که برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال میشود. پس از آزمایش، معمولاً مقداری پنبه یا چسب زخم برای پوشاندن ناحیه خونگیری به شما داده میشود.
ممکن است در اطراف ناحیه خونگیری کمی کبودی یا تورم ایجاد شود، اما این علائم باید پس از چند روز از بین بروند.
آیا روشهای مختلفی برای انجام آزمایش خون وجود دارد؟
تمام آزمایشهای خون شامل گرفتن نمونه خون است. خونگیری از رگ (از ورید) رایجترین روش است. سایر روشها عبارتند از:
- خونگیری از انگشت: پزشک شما با سوزن یکی از انگشتان شما را سوراخ میکند تا مقدار کمی خون جمعآوری کند. نمونه خون روی یک نوار کاغذی مخصوص ذخیره میشود که برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال میشود.
- خونگیری از پاشنه پا: تمام نوزادانی که در ایالات متحده متولد میشوند، با سوراخ کردن پاشنه پا با سوزن برای گرفتن نمونه خون، آزمایش خون میدهند.
- آزمایش گاز خون شریانی: در این آزمایش، پزشک به جای ورید، از یکی از شریانهای شما خون میگیرد.
در طول آزمایش خون چقدر خون گرفته میشود؟
این بستگی به نوع آزمایش خون دارد. به طور متوسط، یک آزمایش شمارش کامل خون (CBC) ممکن است 2 تا 10 میلیلیتر خون نیاز داشته باشد. ممکن است به نظر برسد که خون زیادی است، به خصوص اگر جریان خون خود را در چندین لوله نمونه مشاهده کنید. اما اینطور نیست – یک بزرگسال به طور متوسط 4500 تا 5700 میلیلیتر خون در بدن خود دارد.
بعد از آزمایش خون چه اتفاقی برای شما میافتد؟
پرستار شما روی محلی که سوزن وارد شده است، بانداژ قرار میدهد. بسته به آزمایش خون، ممکن است به شما توصیه کند قبل از بلند شدن و رفتن، یک دقیقه یا بیشتر استراحت کنید.
نتایج و پیگیری
چه زمانی نتایج آزمایش خون آماده می شود؟
این بستگی به آزمایش خون و ترجیحات پزشک شما دارد. پزشک شما احتمالاً نحوه دریافت نتایج را برای شما توضیح خواهد داد. برخی از نتایج آزمایش خون ظرف چند ساعت آماده میشوند. برخی دیگر، مانند نتایج آزمایش ژنتیک، معمولاً زمان بیشتری طول میکشد.
برخی از سازمانهای مراقبتهای بهداشتی دسترسی آنلاین به نتایج آزمایش را ارائه میدهند. اما پزشک شما ممکن است ترجیح دهد نتایج شما را در یک مکالمه تلفنی یا حضوری مورد بحث قرار دهد.
جزئیات بیشتر
آیا آزمایش خون برای شما درد دارد؟
بسته به نوع آزمایش خون شما، میتوانند این کار درد داشته باشد. مهم است به یاد داشته باشید که فلبوتومیستها (افرادی که خون گیری میکنند برای انجام آزمایش) در مورد نحوه گرفتن سریع نمونه خون و بدون ایجاد درد آموزش دیده اند.
با این اوصاف، آزمایشهایی که از شریان (سرخرگ) خون میگیرند، معمولاً بیشتر از آزمایشهایی که از ورید (سیاهرگ) خون میگیرند، درد دارند. و در رگگیری، اگر فلبوتومیست در وارد کردن سوزن به رگ شما مشکل داشته باشد، گرفتن خون از ورید ممکن است کمی درد داشته باشد. در صورت هرگونه ناراحتی، به فلبوتومیست خود اطلاع دهید. آنها روشهای مختلفی را برای گرفتن نمونه خون شما امتحان میکنند.
برای آرامش در حین آزمایش خون چه کاری میتوانم انجام دهم؟
بسیاری از افراد در مورد آزمایش خون احساس اضطراب میکنند. برخی از راههای مقابله با آن عبارتند از:
- درک دلیل انجام آزمایشهای خون خاص
- نفس عمیق کشیدن هنگام فرو رفتن سوزن در بازویتان
- نگاه کردن به جایی دیگر تا ورود سوزن به بازویتان را نبینید
- یافتن راهی برای پرت کردن حواستان، مانند شمردن آرام تا ۱۰
اگر نگران سوزن در آزمایش خون هستید، چه کاری باید انجام دهید؟
اگر نگران سوزنها هستید، میتوانید با پرستارانی که آزمایش خون شما را انجام میدهند، صحبت کنید، آنها میتوانند به شما کمک کنند در طول آزمایش احساس راحتی بیشتری داشته باشید.همچنین میتوانید کسی را برای انجام آزمایش خون همراه خود بیاورید تا از شما حمایت کند.
راهنمای مراجعه به پزشک
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟
پزشک عمومی یا متخصص باید در مورد نتایج آزمایش با شما صحبت کند و توضیح دهد که در مرحله بعد چه اتفاقی میافتد.
اگر نتایج شما چیزی نشان ندهد، ممکن است نیازی به انجام کار دیگری نداشته باشید. گاهی اوقات ممکن است بسته به دلیل انجام آزمایش خون، به آزمایشهای دیگری نیاز داشته باشید.اگر در مورد نتایج خود سوالی دارید یا آنها را نمیفهمید، به دکتر خود باید مراجعه کنید.
توصیهای از تیم دارو دات کام به شما
آزمایش خون ابزاری ضروری است که پزشکان برای نظارت بر سلامت کلی شما یا تشخیص بیماریهای پزشکی از آن استفاده میکنند. ممکن است آزمایش خون را به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی معمول یا به دلیل داشتن علائم خاص انجام دهید.
صرف نظر از اینکه چرا آزمایش خون میدهید، مهم است به یاد داشته باشید که اگرچه آزمایش خون به پزشکان کمک میکند تا مشکلات سلامتی را تشخیص دهند، اما تشخیص نهایی نیستند.
نتیجه غیرطبیعی آزمایش خون ممکن است به این معنی نباشد که شما یک بیماری جدی دارید. اگر ارائه دهنده خدمات درمانی شما آزمایش خون را توصیه کند، خوشحال خواهد شد که توضیح دهد چرا این آزمایش را توصیه میکند و چه چیزی را ممکن است نشان دهد.
نظرات